Dubbing

Dubbing – zastąpienie oryginalnej ścieżki dźwiękowej jej odpowiednikiem w innym języku. W Polsce stosowany jest przede wszystkim w produkcjach przeznaczonych dla dzieci i młodzieży. Utworzenie wersji dubbingowej wymaga znacznie większego kosztu i nakładu pracy w stosunku do tłumaczeń lektorskich czy stworzenia napisów, ze względu na konieczność zaangażowania reżysera (odpowiedzialnego za dobór aktorów i odpowiednie kierowanie ich grą), dialogisty (tłumaczącego oryginalne dialogi i dopasowującego je pod ruchy ust postaci), dźwiękowca (dopilnowującego nagrań), montażysty (składającego wszystkie nagrania w całość), kierownika produkcji (układającego terminy nagrań, kompletujący ludzi, kontaktujący się z zleceniodawcą, pilnujący zgodności z wytycznymi od zleceniodawcy) oraz aktorów pod wszystkie postaci występujące w oryginalnej wersji. Mimo to dubbing jest sztuką cenioną na całym świecie ze względu na możliwość bliskiego odwzorowania oryginału bez konieczności ingerencji w ścieżkę muzyczną (tak jak ma to miejsce w przypadku opracowania lektorskiego) oraz bycie nierozpraszającą dla widza (jak wersja z napisami).

Krótki zarys historyczny

Najstarszą tradycję udźwiękowiania filmów z myślą o lokalnym odbiorcy ma prawdopodobnie Japonia, w której filmy na język japoński tłumaczone były jeszcze w epoce kina niemego. Z powodu ograniczeń technicznych, lista dialogowa oraz narracja czytana była na żywo przez benshiego, który odpowiednio modulował głos, starając się go dopasować do konkretnych postaci. Ta forma tłumaczenia, zbliżona do współczesnego tłumaczenia Gawriłowa, cieszyła się w Japonii ogromną popularnością, kojarzyła się bowiem z klasycznymi formami teatru japońskiego – nō i kabuki – którym również towarzyszy narrator.

Długą tradycję dubbingowania filmów mają Chiny i Włochy, w których dubbing cieszy się niesłabnącą popularnością od lat 30. W Chinach początkowo dubbingowano głównie filmy zagraniczne, jednakże w latach 70., wraz z rozwojem telewizji, zaczęto dubbingować również seriale i inne programy. W tamtym okresie ogromną popularnością cieszyło się Shanghai Film Dubbing Studio, opracowujące lokalne wersje, słynące z niezwykłej dbałości o jakość regionalnej wersji. Studio dzieliło film na kilkuminutowe fragmenty, zaś dopiero do nich nagrywano dubbing. SFDS przywiązywało również ogromną uwagę do zsynchronizowania dźwięku z ruchem ust aktora, co sprawiało, że opracowywany przez nich dubbing częstokroć był nie do odróżnienia od oryginalnej wersji.

We Włoszech dubbingowanie filmów zostało wymuszone przez faszystowski reżim Mussoliniego, w którym zakazane były inne języki niż włoski. Chociaż dziś filmy kinowe wyświetlane są w dwóch wersjach, a prywatne telewizje najczęściej stosują napisy, dubbing nadal cieszy się sporą popularnością i praktycznie każdy przebój trafia do kin w wersji włoskojęzycznej.

Prawdopodobnie najstarszym zachowanym filmem z polskim dubbingiem jest Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków, której polską wersję nagrano prawdopodobnie w 1938 roku, zaś jej gwiazdą była Maria Modzelewska. Nieprawdą jest powszechna opinia, jakoby Królewna Śnieżka była pierwszym filmem z polskim dubbingiem, takie bowiem trafiały do kin już na początku lat 30.

W latach powojennych dubbing cieszył się w Polsce ogromną popularnością. Rocznie na ekrany kin trafiało od kilkunastu do kilkudziesięciu filmów, zarówno aktorskich, jak i animowanych, opatrzonych polskim dubbingiem. Także Telewizja Polska dubbingowała sporą liczbę filmów i seriali. W czasach komunistycznych triumfy święciła m.in. Zofia Dybowska-Aleksandrowicz, reżyser wielu znakomitych polskich wersji językowych. Polskimi głosami przemówili bohaterowie takich filmów jak Dwunastu gniewnych ludzi, Wszystko o Ewie, Żebro Adama, 300 Spartan, Wehikuł czasu, Noc iguany czy Śmierć w Wenecji, oraz seriali Koń, który mówi, Ja, Klaudiusz, Pogoda dla bogaczy czy Elżbieta – królowa Anglii.
Dobra passa polskiego dubbingu zakończyła się wraz z upadkiem komunistycznego reżimu, pojawieniem się prywatnych stacji telewizyjnych oraz wzrostu popularności wideokaset. Prywatne stacje oraz niezliczeni dystrybutorzy filmów na nośniku VHS, w ramach oszczędności, opracowywały tanie i nędzne wersje lektorskie, które w niedługim czasie zdominowały rynek. Po roku 1989 w Polsce dubbing stosowany jest głównie do filmów przeznaczonych dla młodszych widzów oraz gier komputerowych (bez względu na docelowy wiek odbiorców). Nielicznymi wyjątkami były stacje Canal+ i Wizja Jeden oraz spółka Universal Pictures, które przez pewien czas dubbingowały pozycje przeznaczone dla starszych widzów, jednak ostatecznie zrezygnowało z nich na rzecz lektora.

Zobacz też

• Dubbing na świecie